Bezdech senny to dokuczliwe schorzenie dróg oddechowych występujące podczas snu. Kładzie się ono cieniem na jakości snu i samopoczuciu w ciągu dnia. Niekiedy przebiega łagodnie, innym razem z czasem nasila się, stwarzając zagrożenie dla zdrowia. Bez względu na natężenie i przyczynę, bezdech senny nie powinien być bagatelizowany. Jako że u osób borykających się z bezdechem sennym podczas snu wielokrotnie ma miejsce spłycenie albo chwilowe zatrzymanie oddechu, nieleczona dolegliwość może wywoływać silne niedotlenienie organizmu. W większości przypadków przyczyną bezdechu sennego są zmiany anatomiczne w obrębie górnych dróg oddechowych. Co jeszcze warto wiedzieć o bezdechu sennym? Jak uchronić się przed zaostrzeniem dolegliwości i jak zredukować objawy?
Co to jest bezdech senny?
Zespół bezdechu sennego (z ang. OSA – obstructive sleep apnea) to schorzenie, którego głównym objawem są zaburzenia oddychania podczas snu, co przekłada się na niedotlenienie organów i tkanek, a w efekcie na zakłócenie funkcjonowania całego ustroju. Głównym symptomem świadczącym o bezdechu jest chrapanie, które idzie w parze z niespokojnym snem.
W trakcie snu osoba chora na bezdech senny doznaje licznych epizodów chwilowego zatrzymania oddychania albo ograniczenia przepływu powietrza (oddech na parę chwil staje się bardzo płytki, a co za tym idzie chory wdycha zdecydowanie za małe ilości powietrza do płuc niż jest mu potrzebne). Przerwy w oddychaniu co prawda nie są długie, trwają zazwyczaj około 10 sekund, ale mimo to stanowią zagrożenie dla zdrowia.
W wyniku zatrzymania oddychania u osób zmagających się z bezdechem sennym następuje spadek saturacji, co oznacza, że zawartość tlenu w krwi tętniczej ulega obniżeniu (przy takich przerwach w oddychaniu obserwowane jest obniżenie saturacji o 2-4% w porównaniu z saturacją z okresu czuwania). W rezultacie niedostatecznego natlenienia krwi praca serca i układu krążenia ulega pogorszeniu, zmniejsza się też wydajność mózgu. Spada jakość snu, a procesy regeneracji komórek i tkanek nie przebiegają wystarczająco efektywnie. Cały organizm zaczyna gorzej funkcjonować zarówno podczas snu, jak i w dzień, w trakcie normalnej aktywności.
Co gorsza, bezdech senny i pojawiające się na jego tle niedobory tlenu w organizmie mogą być także przyczyną groźnych powikłań, takich jak zawał, udar, nadciśnienie czy cukrzyca, dlatego problem ten nie powinien być przez nas lekceważony.
Jakie są rodzaje bezdechu sennego?
Istnieją 2 główne rodzaje bezdechu sennego:
- Obturacyjny bezdech senny (obwodowy bezdech senny) – najczęstszy typ bezdechu sennego, stanowiący ponad 90% wszystkich przypadków. Przyczyną problemu jest zmniejszone napięcie mięśni gardła i języka, co wpływa na częściowe zamknięcie światła układu oddechowego na poziomie gardła i zakłócenie swobodnego przepływu powietrza. To z kolei przekłada się na czasowe zatrzymanie oddychania lub spłycenie oddechu. Górne drogi oddechowe mogą być również niedrożne na skutek skrzywienia przegrody nosowej lub wad anatomicznych.
- Centralny bezdech senny – jest zaburzeniem pracy centralnego układu nerwowego (wynikającym np. z guzów mózgu). Polega na obniżeniu aktywności ośrodka oddychania, co skutkuje zatrzymaniem ruchów oddechowych klatki piersiowej i zahamowaniem przepływu powietrza.
Istnieje również tzw. mieszany bezdech senny będący fuzją dwóch głównych rodzajów bezdechu. W tym przypadku dolegliwość spowodowana jest i zaburzeniem pracy ośrodka oddychania w mózgu, i zwiotczeniem mięśni podniebienia miękkiego.
Bezdech senny – przyczyny
Obturacyjny bezdech senny często dotyka osoby z nadwagą lub otyłością, szczególnie w sytuacji gdy nadmierne ilości tkanki tłuszczowej umiejscowione są w obrębie szyi (tkanka tłuszczowa wywiera ucisk na ściany gardła, przez co zmniejsza się jego przepustowość, a powietrze nie może swobodnie przepływać).
Za największe czynniki ryzyka wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego uznawane są płeć męska i otyłość. Czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej dolegliwości to także palenie papierosów i nadmierne spożywanie alkoholu. Jeśli nadwaga i używki są główną przyczyną bezdechu, a jego objawy są łagodne, w wielu przypadkach wystarczy zredukować masę ciała i zmienić tryb życia, by pozbyć się dolegliwości. Jednak w cięższych postaciach bezdechu sennego, a tym bardziej w sytuacji gdy bezdech senny współistnieje z innymi schorzeniami (np. przewlekłą obturacyjną chorobą płuc lub cukrzycą), ważne, aby być pod stałą opieką lekarza.
U osób borykających się z obturacyjnym bezdechem sennym mięśnie oddechowe są za bardzo rozluźnione i wiotkie, co sprawia, że drogi oddechowe są mniej drożne, a proces natleniania krwi i całego ciała zostaje zakłócony.
Najczęstsze przyczyny bezdechu sennego i czynniki zwiększające ryzyko choroby to:
- nadwaga i otyłość,
- nadużywanie alkoholu,
- palenie papierosów,
- spożywanie zbyt obfitych posiłków przed snem,
- osłabienie mięśni gardła,
- skrzywienie przegrody nosowej,
- przewlekły nieżyt nosa,
- przerost tkanki po infekcjach,
- polipy w nosie,
- przerost migdałków podniebiennych,
- przyjmowanie leków nasennych i uspokajających,
- niektóre choroby przewlekłe (np. nadciśnienie tętnicze, niedoczynność tarczycy, akromegalia, niewydolność krążenia),
- specyficzna budowa anatomiczna sprzyjająca niedrożności dróg oddechowych (np. gruba i krótka szyja, cofnięta żuchwa, zbyt mała żuchwa, zbyt długi języczek).
Bezdech senny u dzieci
Najszerszą grupę zmagającą się z bezdechem sennym stanowią mężczyźni powyżej 40 roku życia. U kobiet schorzenie pojawia się znacznie rzadziej, a jeśli już, to po 50 roku życia. U osób młodych i u dzieci bezdech senny występuje rzadko. Wystąpienie bezdechu sennego u dzieci może być spowodowane otyłością albo powiększeniem migdałków gardłowych lub podniebiennych. Przyczyną może być też wada wrodzona, w ramach której doszło do zniekształcenia twarzoczaszki (np. zespół Downa).
Bezdech senny – diagnoza
Dolegliwością powiązaną z bezdechem sennym jest chrapanie. Praktycznie każda osoba, która cierpi na bezdech senny, chrapie podczas snu. Ale nie każda osoba, która chrapie, cierpi na bezdech senny. Żeby lekarz mógł postawić diagnozę bezdechu, musi zrobić specjalne badania w celu sprawdzenia, w jaki sposób rozkładają się epizody zatrzymania oddychania i jak zachowuje się organizm pacjenta w trakcie snu (np. czynność mózgu, tętno, ruchy gałek ocznych).
Nie w każdym przypadku występowania przerw w oddychaniu podczas snu można mówić o obturacyjnym bezdechu sennym. Schorzenie może zostać zdiagnozowane dopiero gdy:
- epizody bezdechu występują częściej niż 5 razy w ciągu każdej godziny snu u osób z objawami choroby i częściej niż 15 razy u osób bez objawów choroby,
- epizody bezdechu trwają dłużej niż 10 sekund.
Występowanie do 5 epizodów bezdechów w ciągu godziny snu mieści się w granicach normy.
Przeczytaj także: Pozycja do spania
Bezdech senny – objawy
Objawy bezdechu sennego można podzielić na dwie grupy: objawy w nocy (nie jesteśmy w stanie ich zaobserwować, najczęściej jesteśmy o nich informowani przez partnera lub partnerkę) i objawy w ciągu dnia.
Jako że zaburzenia oddychania podczas snu przekładają się na zakłócenie procesów regeneracji organizmu i pogorszenie pracy wielu organów, symptomów schorzenia jest bardzo wiele. Niektóre objawy towarzyszące bezdechowi mogą być mylnie brane za objawy innych dolegliwości. Z pewnością głośne chrapanie, przerwy w oddychaniu, poranne bóle głowy i budzenie się niewypoczętym idące w parze z przysypianiem w ciągu dnia, powinny nas zaalarmować.
Jak najczęściej objawia się bezdech senny?
Objawy w nocy:
- niespokojny sen,
- wiercenie się w trakcie snu,
- głośne chrapanie,
- przerywane, nieregularne chrapanie,
- zatrzymanie chrapania na kilkanaście sekund zakończone głośnym chrząknięciem i intensywnym nabraniem powietrza,
- nagłe wybudzenia z uczuciem braku powietrza,
- wzmożone pocenie się w trakcie snu,
- częste wstawanie z łóżka w celu oddania moczu.
Objawy w dzień:
- poranny ból głowy,
- częste uczucie zmęczenia,
- osłabienie,
- zaburzenia rytmu serca,
- znużenie i nadmierna senność w ciągu dnia,
- drażliwość, pogorszenie nastroju,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia pamięci,
- rozkojarzenie, osłabiona sprawność psychomotoryczna,
- zaburzenia depresyjne,
- spadek libido.
Bezdech senny – badanie
W diagnostyce bezdechu sennego stosowane są 2 badania – polisomnografia i poligrafia. Choć pierwszy wariant jest bardziej dokładny, dogłębny i rozbudowany, również drugi w większości przypadków pozwala na rozpoznanie choroby i dobór adekwatnej metody leczenia. Co więcej, drugi wariant można przeprowadzić w domu chorego, a pierwszy nie.
Jak wygląda badanie bezdechu sennego?
Polisomnografia to szczegółowe badanie, podczas którego monitorowana jest praca organizmu podczas snu pacjenta. W ramach polisomnografii wykonuje się:
- badanie czynności serca, czyli elektrokardiografię (EKG),
- badanie czynności mózgu, czyli elektroencefalografię (EEG),
- badanie ruchów gałek ocznych, czyli elektrookulografię (EOG),
- badanie pracy mięśni i nerwów, czyli elektromiografię (EMG),
- przepływ powietrza przez nos i usta,
- chrapanie,
- zawartość tlenu we krwi,
- przebieg snu,
- wysiłek oddechowy.
Poligrafia to bardzo podobne do polisomnografii badanie, jednak nie obejmuje ona EEG, EOG i badania pracy mięśni.
Ile kosztuje badanie bezdechu sennego?
Koszt polisomnografii jest niestety wysoki (około 500 zł). Co więcej, badanie to jest stosunkowo trudno dostępne. Natomiast poligrafia jest badaniem tańszym, łatwiejszym i przystępniejszym.
Bezdech senny – leczenie
Obturacyjny bezdech senny to schorzenie stwarzające ryzyko wielu poważnych powikłań, szczególnie ze strony układu sercowo-naczyniowego (np. nadciśnienie, niewydolność serca, udar). Leczenie bezdechu sennego pomoże nam uniknąć groźnych dla zdrowia skutków tej choroby, przyczyni się do ogólnej poprawy stanu zdrowia (m.in. polepszy drożność dróg oddechowych, podniesie stopień dotlenienia tkanek, unormuje ciśnienie, usprawni pracę mózgu), a także pozytywnie wpłynie na jakość naszego snu.
Najskuteczniejszą metodą leczenia bezdechu sennego jest wytwarzanie stałego dodatniego ciśnienia podczas snu. Służy temu specjalny aparat CPAP składający się z pompy powietrznej i maski usprawniającej oddychanie. Regulowany przepływ powietrza zapewnia optymalne dotlenienie organizmu.
Osoby chore na bezdech senny na ogół otrzymują również od lekarza zalecenie redukcji masy ciała (jeśli występuje nadwaga), unikania przyjmowania środków nasennych i spożywania alkoholu przed snem, prowadzenia zdrowego stylu życia oraz przestrzegania diety.
W przypadku gdy cierpimy na skrzywioną przegrodę nosową, powinniśmy poddać się prostemu zabiegowi laryngologicznemu w celu jej wyprostowania.
Bezdech senny – skutki nieleczenia
Choć chrapanie i bezdech często wydają nam się błahymi dolegliwościami, tak naprawdę stwarzają duże zagrożenie dla zdrowia. Skutki nieleczenia bezdechu sennego to między innymi:
- wzrost ciśnienia tętniczego,
- zwiększone ryzyko udarów i zawałów,
- zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2,
- zwiększone ryzyko chorób serca (takich jak choroba wieńcowa),
- zwiększone ryzyko chorób płuc,
- gorsza praca mózgu, osłabiona sprawność psychomotoryczna, zwiększone ryzyko wypadków komunikacyjnych.
Przeczytaj także: Jaki materac wybrać?
